“Prompt” kelimesinin Türkçe karşılığı sufle, istem, soru ve talimat gibi kelimelerle ifade edilmeye çalışılsa da yeni bir terim olduğu için kesin karşılığı henüz dilimizde oluşmamıştır. Bu sebeple yazımızda İstem (Prompt) ifadesini kullanmaya devam edeceğiz. 

“İstem (Prompt)”, Yapay Zekâ modellerinin aldığı soruları veya talimatları ifade eder. “İstem (Prompt) Mühendisliği” kavramı da Yapay Zekâ dil modellerinden istenen yanıtları almak için soruların veya talimatların nasıl oluşturulduğu, nasıl sınıflandırıldığı ve nasıl optimize edildiği süreçlerini ifade ediyor diyebiliriz. Bilişim Teknolojileri baş döndürücü bir hızla geliştiği için bugün itibariyle kesin ifadeler kullanmıyoruz. Kim bilir yarın Yapay Zekâ için bile başka bir tanım bize önerebilir.

Chat-GPT İle Verimli Sonuçlar 

Elde Etme

Örneğin, Chat-GPT’nin GPT-4 gibi bir modelini belirli bir görev için kullanıyorsanız, sorunuzu ya da talimatınızı nasıl çerçevelediğiniz veya ifade ettiğiniz, modelin çıktısının kalitesi ve konuyla alakası üzerinde çok önemli bir etkisi olacaktır.

 Bu bağlamda İstem (Prompt) Mühendisliği, bu etkili talimatları tasarlama becerisi ve pratiği olarak ifade edilmektedir. 

Yapay Zekâ ile çalışırken klasik arama motorlarını kullanır gibi kullanacaksanız, boşuna zamanınızı öldürmenize gerek yoktur. Bunu bir örnekle açıklayalım. Amacımız, Yapay Zekâ’dan bir elma çeşidi ve bu çeşidin özelliklerini öğrenmek olsun.

1. İlk İstem (Prompt) Tasarımı (İlk sorgu veya istek tasarımı):

“Elma çeşitleri hakkında bilgi ver.”

2. Test Etme (Cevabın kullanılabilirliğini kontrol etme)

Bu İstem (Prompt)’u modele sorduğumuzda, model muhtemelen birçok elma çeşidi hakkında genel bilgi verecektir.

3. Değerlendirme ve İyileştirme (Cevabı amacımız doğrultusunda iyileştirme) :

Eğer sadece bir elma çeşidi ve özellikleri hakkında bilgi istiyorsak, sorumuzu daha nitelikli hale getirmeliyiz.

4. Optimizasyon (Daha özelleştirilmiş cevaplar alma) :

Yeni bir İstem (Prompt) tasarlayalım: “Amasya elmasının özellikleri nelerdir?”

Bu yeni İstemi (Prompt)’u modele sorduğumuzda, model muhtemelen Amasya elmasının tat, doku, renk gibi özellikleri hakkında spesifik bilgiler verecektir.

Bu basit örnek, bir Yapay Zekâ dil modelinden istediğiniz bilgilere nasıl daha doğru bir şekilde ulaşabileceğinizi göstermek için “İstem (Prompt) Mühendisliği” sürecini kullanmanın önemini vurgulamaktadır. 

İstem (Prompt)’unuzu doğru bir şekilde formüle ederek, modelden alacağınız yanıtın kalitesini ve alakasını artırabilirsiniz. Eğer Amasya elması ile ilgili daha özel bilgiler öğrenmek istiyorsanız aşağıdaki sorular gibi farklı İstem (Prompt)’larla Chat-GPT’yi yönlendirmelisiniz.

Amasya elması nerede yetişir?

Amasya elmasının öne çıkan özellikleri nelerdir?

Amasya elması ile diğer elma çeşitleri arasındaki farklar nelerdir?

Amasya elması ne zaman hasat edilir?

Chat-GPT İle Araştırmalarda Temel Bilgi Seviyemiz

Eğer siz araştırdığınız konu ile ilgili temel bilgilere sahip değilseniz ve Yapay Zekâ’yı doğru İstem (Prompt)’larla yönlendirmezseniz alacağınız cevaplar sizi tatmin etmeyecektir. Hatta Yapay Zekâ’nın verdiği cevapları sorgulayabilir duruma gelebilirsiniz. Bu yazıyı hazırlarken Chat-GPT ile uzun bir sohbet gerçekleştirdik. Chat-GPT’den istediğimiz cevapları almak biraz zor oldu. Örneğin öncesinde İstem (Prompt) Mühendisliği ilgili sorularımızdan birisinde Chat-GPT “Dil Bilgisi” kavramı hakkında bilgi vermişti. Bu bilginin üzerine şu soruyu sorduğumda “Dil Bilgisi bakımından hangi dili öğrenmek daha faydalı olabilir?” İstem (Prompt)’uma aşağıdaki cevabı verdi. 

“İngilizce: Dünya genelinde en yaygın kullanılan teknik dildir. Bundan dolayı Yapay Zekâ’da da makine öğrenimi ve dil modelleme konularındaki çoğu literatür, araştırma makalesi ve kaynak İngilizce’dir. Bu yüzden, bu alanda çalışmayı planlıyorsanız İngilizce bilgisi esastır.”

Yapay Zekâ’nın cevabından memnun olmadım. Tekrar şu soruyu sordum. 

“‘Dil Bilgisi’ derken programlama dillerinden bahsediyorsun zannediyordum. Fakat gördüğüm kadarı ile İngilizceyi de önemsiyorsun.”

Bu sorum karşısında Chat-GPT geri adım attı. Ve şu cevabı verdi. 

“Özür dilerim, yanılgıya düştüm. “Dil Bilgisi” kavramı çoğu kez doğal dilleri ifade ederken, bu bağlamda programlama dillerine atıfta bulunmuş olabilirsiniz. Şimdi programlama dilleri açısından bakalım:”

(Ne demişler soru cevabın anahtarıdır.)

Örnekler bizlere şunu gösteriyor. Chat-GPT ile yapılacak çalışmalarda onu doğru yönlendirmeli, alanla ilgili konu hakkında temel seviyede de olsa genel bilgiye sahip olunmalıdır. Başka bir örnek üzerinden devam edelim. Arama motorları kavramı üzerine Chat-GPT ile çalışma yaparken İstem (Prompt)’umun yani sorgumun konu başlığı, “İnternette Doğru ve Verimli Arama Nasıl Yapılır?” idi. Bana verdiği cevaplardan birisi aşağıdaki gibi idi: 

“Net ve Özgün Kelimeler Kullanın: Aramak istediğiniz konuyu belirgin bir şekilde yazın. Örneğin, “Dünyanın en yüksek dağı” yerine sadece “yüksek dağ” yazmak, daha kesin sonuçlara ulaşmanızı sağlar.”

Konu ile ilgili temel seviyede bilgiye sahip olmazsak verilen cevap bizi yanıltacaktı. Çünkü “Net ve Özgün Kelimeler Kullanın” başlığı doğru ama açıklaması yanlış olmuştu. Tekrar şu soruyu sordum. 

“Bence buradaki örneğin tam tersi olması lazım.”

Chat-GPT’i burada benden bir kere daha özür dileyerek, hatasını şu şekilde düzeltti.

“Haklısınız, özür dilerim. Yanlış bir bilgi verdim. Doğrusu şöyledir:

Aramak istediğiniz konuyu belirgin bir şekilde yazın. Örneğin, sadece “yüksek dağ” yerine “Dünyanın en yüksek dağı” yazmak, daha kesin sonuçlara ulaşmanızı sağlar.”

Örnekler bize gösteriyor ki doğru ve bilinçli olmayan kullanım bizi yanıltabilir, yaptığımız çalışmada yanlış bilginin yer almasına sebep olabilir. Temel seviye bilgiye sahip olmadan yapılan araştırmalarda hazırlanan dosya doğru olmayan bilgiler içerebilir.  

İstem (Prompt) Mühendisliği – Geleceğin Teknolojisi 

Buraya kadar verdiğimiz örnekler istenilen çıktıyı alabilmek için gerekli olan İstem (Prompt), sorgu veya istekler üzerine idi. Katılmış olduğum “E-ticaret ve Yapay Zekâ” başlıklı bir panelde ülkemizde faaliyet gösteren büyük ölçekli firmaların yetkilileri Yapay Zekâ etkileşimlerini anlatmıştı. Öncelikle şunu ifade etmeliyim ki büyük ölçekli firmalar daha verimli ve hızlı çalışma hedefi ile personel istihdam etmekten öte bu konu ile ilgili bir departman ayırmaya başlamışlar bile. Promt Mühendisliği kavramı iki ana başlıkta yorumlanabilir. Şahsi kanaatim iki kavram çok farklı iş kolları olacak. Fakat birbirinden bağımsız düşünülemeyecektir.

İlk olarak, programlama veya yazılım bilgisine gerek duyulmayacak olan, istenilen veri ile ilgili doğru ve anlamlı çıktı almak üzerine yoğunlaşacak alan uzmanlığı. Bu süreci sektörlerinde çalışmış olduğu alanla ilgili yetkin personellerin bu çerçevede uzmanlaşması ile Yapay Zekâ’yı en verimli şekilde kullanıp işlerini daha verimli ve pratik hale getirme süreci diye ifade edebiliriz. Ülkemizde teknolojik gelişime hızla ayak uydurarak, teknoloji kavramını faydalı ve etik kullanarak, iş süreçlerini iyileştiren firmalar inanılmaz büyümeler gerçekleştirmiştir. Direnç gösteren firmalar ise ilerlemek yerine gerileme sürecine girmişlerdir. E-ticaret örneklerinde olduğu gibi gerekli altyapıyı kuran yerel bir firma, bir anda ülke geneli hatta dünya geneli ticaret yapabilen bir hacme kavuşmuş olabildiler. Bu kapsamda ticaret hacmi büyük olmasına rağmen E-ticarete mesafeli duran işletmeler maalesef küçülmek durumunda kaldılar. Bu cümlelere binaen ilk olarak işletmeler veya kurumlar çok hızlı bir şekilde işlerinde uzman personellerini bu alana yönlendirerek, sektörlerinde fark oluşturabilirler.

İkinci olarak, İstem (Prompt) Mühendisliği’nin teknik beceri isteyen yazılım, makine öğrenmesi, derin öğrenme ve doğal dil işleme gibi kavramlarla olan ilişkisi. Bu mühendislik alanının ise bilişim sektörünün iş alanlarını farklı bir boyuta taşıyacağı kanaatindeyim. Evvela kendini çok iyi yetiştirmiş personellere ihtiyaç olacaktır. Hatta yazılım alanında çalışan uzmanların kendilerinin teknik becerilerini farklı bir evreye taşımaları dahi gerekebilir. Çünkü Yapay Zekâ altyapısının sektörler özelinde daha verimli kullanılabilmesi için özelleştirilmiş uygulamalar gerekli olacaktır. Örneğin eğitim sektöründe veya gazetecilik alanında çalışan bir personelin Chat-GPT’yi çok daha etkin kullanabilmesi için sürekli güncellenen ve geliştirilen Yapay Zekâ ara yüzlerine ihtiyaçları olacaktır. İşte İstem (Prompt) Mühendisliği burada devreye girecek, alan uzmanlarının doğru sorgular yapıp, verimli çıktılar alabilmesi için Promt Mühendisleri ile üst seviye verim ve irtibatla çalışmalarının sağlanacağı bir disiplin kurulması gerekecektir. İstem (Prompt) Mühendislerinin iyi derece de Python, JavaScript, R ve SQL sorguları yanında makine öğrenmesi alanında uzmanlaşması temel gereksinimler olacaktır. Ama unutulmamalıdır ki “Dil Bilgisi, Makine Öğrenimi ve Yapay Zeka Bilgisi, Analitik Düşünme, Yenilemeli Model Test ve Öğrenme, Detaylara Dikkat, Teknolojiyle Güncel Kalma, İletişim Becerileri, Problem Çözme” gibi kavramların hiçbiri birbirinden bağımsız değildir. Ve bu alanda uzmanlaşacak kişilerin devamlı gelişime açık olmaları elzemdir. 

Teknoloji Allah’ın Bir Rahmetidir

Yazının burasında siyasi dehasının yanında dünyanın gelmiş geçmiş en önemli bilim adamlarından birisi olan Prof. Dr. Necmettin Erbakan hocamızın şu sözlerini hatırlatmak istiyorum. “İnsanlığın saadeti için teknoloji geliştireceğiz. Onlar ifsat için teknoloji geliştiriyor. Bir Amerikan savaş gemisine bir milletvekili grubu gider. ABD subayları çaylarını kahvelerini içtikleri bir ortamda 10 000 mil uzaklıktaki bir noktayı vurması için komutan koordinatları verir. Bir subay elindeki kahve fincanını kenara koyar. Subay kırmızı düğmeye basar. Gemide büyük bir sarsıntı olur. Ekrandan görülür ki füze okyanusta istenilen yere düşer. Bu adamlar, en büyük zulmü oturdukları yerden, çay kahve içerek yapabilecek kadar teknolojiyi geliştirmişler. Şimdi sen diyorsun ki ben hakkımı nasıl koruyacağım? Adamın 40 tane uçak gemisi var. Sen uçak gemisi yapmaya çalışsan senede 40 tane yaparken o 80 tane yapacak. Peki, nasıl olacak? Bana bak! Cenab-ı Allah Rahman ve Rahim. Sen Teknoloji nedir biliyor musun? İlk olarak öyle bir manyetik alan yaparız, subay kumandanın sesini bile duyamaz. İkinci olarak onun atmış olduğu füzeyi havada yakalarsın. Elektronik kumanda ile geri çevirir, onu atan geminin üzerinde parçalarsın. (Bu teknolojiyi üretenler bu şekilde kullan(a)masalar da) Teknoloji Allah’ın bir rahmetidir. Geri kalmış ülkelerin, kendini ilerlemiş zanneden ülkelerin önüne geçmesi bakımından bir fırsattır.” 

Muhterem Hocamız bir makine profesörü idi. Hocamızın bu anlattıkları dün olduğu gibi bugün de genelde bütün insanlığa özelde Müslüman alemine yol haritası olması lazımdır. Yazı boyunca hep İstem (Prompt)’larla sorduk. Şimdi size soralım. Ömrünü yukarıdaki hakikatleri anlatmaya adamış Merhum Hocamız yeterince anlaşılabilse idi eli kanlı terör devleti İsrail bu kadar şımarabilir mi idi?

Teknolojik gelişimlerle ilgili birçok şey kaçırmış olabiliriz. Fakat Yapay Zekâ teknolojilerinin ifsat mı rahmet mi olacağı sorusunun cevabı bizim elimizde. Bizim gayretimize bağlı.  Korkularımızla yüzleşmek zorundayız. Yeni bir dünya hedefine kavuşmak için Hocamızın ifade ettiği şekliyle “Allah’ın rahmeti olan teknoloji”ye biz sahip çıkmak zorundayız. Bu sahada özellikle eğitimcilere ve iş adamlarına çok büyük iş düşmekte. Farklı isimlerde olsa da teknoloji ofislerinin kurulumu için genç beyinlere ve akademisyenlere yardımcı olmak, onların teknoloji geliştirip insanların faydasına sunabilecekleri ortam ve fırsatları sunmak zorundayız. 

Yapay Zekâ Teknolojileri bizler için çok büyük bir fırsat. İfsat için çalışanlar maalesef çok gayretli ve bir hayli yol kat etmiş durumda. Bizlere çok fazla iş düşüyor. Büyük destek ve gayret lazım. Fatih Sultan Mehmed İstanbul Surlarını Şahi Topu ile yıkmıştı. Bizlerin bugün toparlamak ve toparlanmak için, dünyayı tekrar gül bahçesine döndürmek için kullanacağı “Şahi Topu” ise Yapay Zekâ, İstem (Prompt) Mühendisliği gibi kavramlardır.